پرسش‌های رایج درباره‌ی بیت‌کوین

بیت‌کوین چیست؟

بیت‌کوین یک شبکه توافقی است که یک سیستم پرداخت جدید و یک نوع پول کاملاً دیجیتال را به وجود آورده است. این اولین شبکه پرداخت نقطه به نقطه تمرکززدایی شده است که بدون هیچ گونه اختیار مرکزی و یا واسطه‌ای، از سوی کاربرانش نیرومند شده است. از نظر یک کاربر، بیت‌کوین شبیه پول اینترنتی است. بیت‌کوین می‌تواند به شکل فیزیکی پول تبدیل شود، اما پرداخت با گوشی‌های تلفن همراه معمولاً آسان‌تر است. در برخی فروشگاه‌های واقعی بیت‌کوین را برای پرداخت آنلاین می‌پذیرند، اگر چه هنوز فروشگاهی در ایران این امکان را ندارد.  

سازنده بیت‌کوین کیست؟

بیت‌کوین اولین پیاده‌سازی یک مفهوم به نام "ارز سری" است که اولین بار در سال 1998 از سوی وِی دای توصیف شده بود. این مفهوم، نوع جدیدی از پول است که برای کنترل تولید و تراکنش‌های روی آن، به جای یک مرجع مرکزی، از رمزنگاری استفاده شده است. ساتوشی ناکاموتو در سال 2009 مشخصات اولین بیت‌کوین را در یک فهرست ایمیل رمزنگاری شده منتشر کرد. ساتوشی بدون آن که اطلاعات زیادی از خودش فاش کند، پروژه را به اواخر سال 2010 موکول کرد. گمنامی ساتوشی اغلب باعث نگرانی‌هایی شده است. پروتکل بیت‌کوین و نرم‌افزار آن، به صورت باز منتشر شده است و هر توسعه دهنده‌ای در هر جایی، می‌تواند کد آن را بازبینی کرده و یا نسخه تغییر یافته نرم‌افزار بیت‌کوین مخصوص خودش را بسازد.

چه کسی شبکه‌ی بیت‌کوین را کنترل می‌کند؟

هیچ کس مالک شبکه بیت‌کوین نیست، این کاربران بیت‌کوین در سراسر جهان هستند که آن را کنترل می‌کنند. توسعه دهندگان بیت‌کوین اگرچه نرم‌افزار آن را بهبود می‌بخشند، ولی نمی‌توانند تغییری بر پروتکل بیت‌کوین تحمیل کنند، چرا که هر کاربری آزاد است که نرم‌افزار خود را استفاده کند. تمامی کاربران، برای این که با یکدیگر سازگار بمانند، باید از نرم‌افزاری استفاده کنند که از همان قواعد پیروی می‌کند. از این رو، بیت‌کوین تنها به شرط اجماع کامل میان همه‌ی کاربران، می‌تواند به درستی کار کند.

پرداخت با بیت‌کوین

پرداخت به وسیله‌ی بیت‌کوین، می‌تواند بدون استفاده از یک حساب تجاری دریافت شود. پرداخت‌ها از طریق یک برنامه کاربردی کیف پول، چه روی رایانه و چه روی گوشی همراه با وارد کردن آدرس گیرنده، مقدار وجه پرداختی و فشردن دکمه ارسال، انجام می‌شود. کارمزد تراکنش، هنوز در حال توسعه بوده و با گذشت زمان تغییر می‌کند. چون کارمزد به مقدار بیت‌کوین ارسالی مربوط نمی‌شود، ممکن است خیلی کم (0.0005 بیت‌کوین برای یک انتقال 1000 بیت‌کوینی) و یا زیاد (0.004 بیت‌کوین برای یک پرداخت 0.02 بیت‌کوینی) باشد. مبلغ کارمزد، با خصوصیاتی چون داده‌ی تراکنش و تکرار تراکنش، تعریف می‌شود. مثلاً اگر کاربر به دفعات زیاد، مبالغ کمی را دریافت کند، آنگاه کارمزد ارسال بیشتر خواهد بود. خرج کردن سریع مقادیر کمی از بیت‌کوین‌ها نیز می‌تواند مشمول کارمزد شود. اگر فعالیت کاربر تابع الگوی تراکنش‌های عادی باشد، مبلغ کارمزد بسیار کاهش می‌یابد.

بیت‌کوین‌ها چگونه ساخته می‌شوند؟

بیت‌کوین‌ها در فرایندی رقابتی و تمرکز زدایی شده که "استخراج" نام دارد، تولید می‌شوند. این فرایند مستلزم آن است که افراد از شبکه برای خدمات خود، جایزه دریافت کنند. استخراج کنندگان بیت‌کوین تراکنش‌ها را پردازش کرده و با استفاده از سخت‌افزار تخصصی، شبکه را ایمن کرده و در عوض آن بیت‌کوین‌های جدید جمع‌آوری می‌نمایند. طراحی پروتکل بیت‌کوین به گونه‌ای است که بیت‌کوین‌های جدید را با نرخ ثابتی تولید می‌کند. به این ترتیب استخراج بیت‌کوین یک کسب و کار رقابتی خواهد شد. اگر استخراج کنندگان بیشتری به شبکه بپیوندند، سودآوری مرتباً دشوار خواهد شد و استخراج کنندگان باید به دنبال بازده برای کاهش هزینه‌های استخراج باشند. هیچ مرجع مرکزی یا توسعه دهنده‌ای، آن اختیار را ندارد که برای افزایش سود، سیستم را دستکاری کند.
بیت‌کوین‌ها با نرخی کاهنده و قابل پیش‌بینی، تولید می‌شوند. تعداد بیت‌کوین‌های جدیدی که هر سال تولید می‌شود، به طور اتوماتیک در طول زمان نصف می‌شود تا این که مجموع بیت‌کوین‌های موجود به 21 میلیون برسد. از این هنگام به بعد، دیگر بیت‌کوینی صادر نخواهد شد. در این نقطه، احتمالاً به طور اختصاصی به استخراج کنندگان بیت‌کوین مقدار کمی کارمزد تراکنش پرداخت خواهد شد. البته بیت‌کوین‌ها می‌توانند با واحدهای کوچک‌تر از «یک بیت‌کوین» شمارش شوند. یک بیت‌کوین 1,000,000 بیت است. اگر در آینده با کوچک‌تر شدن اندازه‌ی متوسط تراکنش، نیازی احساس شود، بیت‌کوین‌ها می‌توانند تا 8 رقم اعشار (0.00000001 بیت‌کوین) و حتی کوچک‌تر، تقسیم شوند.

چرا بیت‌کوین‌ها باارزش هستند؟

بیت‌کوین‌ها ارزشمندند چون به عنوان شکلی از پول، مفید هستند. بیت‌کوین ویژگی‌های پولی دارد (پایداری، قابلیت حمل و نقل، تعویض پذیری، کمیابی، بخش‌پذیری و شناخت‌پذیری). ویژگی‌های بیت‌کوین بر مبنای خواص ریاضی استوار شده است، نه بر مبنای خاصیت‌های فیزیکی (مانند طلا و نقره) و نه بر اساس اعتماد بر مرجعی مرکزی (مانند ارزهای بدون پشتوانه).

چه چیزی بهای بیت‌کوین را تعیین می‌کند؟

بهای بیت‌کوین با قانون عرضه و تقاضا معلوم می‌شود. با افزایش تقاضا برای بیت‌کوین، بهای آن نیز افزایش می‌یابد و با کاهش تقاضا، از بهای آن کاسته می‌شود. چون بازار بیت‌کوین در مقایسه با آنچه باید باشد، هنوز کوچک است، بنابراین، برای بالا و پایین رفتن قیمت بازار نیاز به مقدار چشمگیری پول نیست و در نتیجه قیمت بیت‌کوین هنوز بسیار متغیر است. نمودار زیر، بهای بیت‌کوین را در یک بازه‌ی زمانی دو ساله نشان می‌دهد.

بیت‌کوین چگونه کار می‌کند؟

از دید کاربر، بیت‌کوین چیزی بیش از یک نرم‌افزار روی گوشی تلفن همراه و یا یک برنامه رایانه‌ای نیست: برنامه‌ای رایانه‌ای که یک کیف پول مجازی شخصی برای کاربر تهیه کرده و به او اجازه می‌دهد تا با آن کیف، به ارسال یا دریافت بیت‌کوین‌ها بپردازد. شناخت بیشتر کاربران از بیت‌کوین در همین حد است.
در پشت این پرده، شبکه بیت‌کوین یک دفتر کل عمومی به نام «زنجیره بلاک» را به اشتراک گذاشته است. این دفتر کل، در برگیرنده‌ی همه‌ی تراکنش‌هایی است که تاکنون پردازش شده است و به رایانه‌ی کاربر اجازه می‌دهد تا درستی هر تراکنش را بیازماید. اعتبار هر تراکنش به وسیله‌ی امضای دیجیتالی مربوط به آدرس‌های ارسال، محافظت می‌شود و به همه‌ی کاربران اجازه می‌دهد که بر ارسال بیت‌کوین‌های خود کنترل داشته باشند. افزون بر این، هر کسی می‌تواند تراکنش‌ها را با استفاده از توان محاسباتی سخت‌افزاری که ویژه این کار است، پردازش کرده و برای این سرویس، بیت‌کوین‌هایی را هم به عنوان جایزه به دست آورد. به این کار، اصطلاحاً «استخراج» می‌گویند.

استخراج بیت‌کوین یعنی چه؟

استخراج، فرآیند صرف توان محاسبه برای پردازش تراکنش‌ها، ایمن‌سازی شبکه و هم‌زمان نگهداشتن همه با هم در سیستم است. می‌توان آن را به منزله مرکز داده‌های بیت‌کوین تصور کرد؛ جز آنکه طوری طراحی شده است که برای استخراج کنندگانی که در همه‌ی جهان در حال کارند، کاملاً تمرکز زدایی شده باشد تا کسی نتواند شبکه را کنترل کند. به این فرایند استخراج می‌گویند؛ چون مکانیسم گذرایی دارد که تا وقتی آخرین بیت‌کوین صادر نشده باشد، استخراج بیت‌کوین همچنان الزامی است.
هر کسی می‌تواند با اجرای نرم‌افزار روی سخت‌افزاری ویژه، یک استخراج کننده بیت‌کوین باشد. نرم‌افزار استخراج، به انتشار تراکنش‌ها در شبکه‌ی P2P گوش فرا داده و اقدامات مقتضی جهت پردازش و تأیید این تراکنش‌ها را انجام می‌دهد. استخراج کنندگان بیت‌کوین به این دلیل به این کار می‌پردازند که کارمزد تراکنشی را دریافت کنند که کاربران برای پردازش سریع‌تر تراکنش‌های خود می‌پردازند.
تراکنش‌های جدید برای آن که پذیرفته شوند، باید در بلاکی همراه با سند ریاضی انجام کار قرار گیرند. این مدرک‌ها را به سختی می‌توان تولید کرد، چون برای تولید آنها هیچ راهی مگر میلیاردها بار محاسبه در ثانیه نیست. استخراج کنندگان باید این محاسبات را انجام دهند تا سرانجام شبکه، بلاک‌های آنها را بپذیرد و به آنها پاداش دهد. هر چه تعداد استخراج‌کنندگان بیشتر شود، شبکه، یافتن بلاک‌های مجاز را به طور خودکار دشوارتر می‌کند تا مطمئن شود که زمان متوسط برای یافتن یک بلاک، همان 10 دقیقه باقی خواهد ماند. در نتیجه، استخراج یک کار بسیار رقابتی است. هیچ استخراج‌کننده‌ای نمی‌تواند سراسر زنجیره بلاک را کنترل کند.
برای تحمیل ترتیب زمانی بر زنجیره بلاک، سند انجام کار طوری طراحی می‌شود که به بلاک پیشین وابسته باشد. به همین دلیل برگشت دادن تراکنش‌های قبلی آشکارا دشوار می‌شود؛ چرا که لازم است سند انجام کار روی همه‌ی بلاک‌های دنباله آن، دوباره محاسبه شوند. استخراج کنندگان بیت‌کوین نه می‌توانند با تقلب کردن پاداش خود را افزایش دهند و نه می‌توانند تراکنش‌های تقلبی را پردازش کنند که ممکن است شبکه بیت‌کوین را خراب کند، نمایند، چون پروتکل بیت‌کوین، هر گونه بلاکی را که شامل داده های غیرمجاز باشد، نخواهد پذیرفت. در نتیجه، امنیت شبکه همچنان برقرار خواهد بود، حتی اگر نتوان به همه‌ی استخراج کنندگان بیت‌کوین اعتماد کرد.
استخراج بیت‌کوین به گونه‌ای طراحی شده که در طول زمان بهینه‌تر شده و سخت‌افزارهای خاصی را استفاده کند که انرژی کمتری مصرف می‌کنند و هزینه‌های استخراج، به تدریج با تقاضا متناسب گردد. هر زمان که استخراج بیت‌کوین کمتر رقابتی شده و نیز سودآوری کمتری داشته باشد، بعضی استخراج‌کنندگان دست از فعالیت خواهند کشید.  

مزایای بیت‌کوین چیست؟

آزادی پرداخت وجه

- هر موقع از شبانه‌روز و در هر جای جهان که باشید، ارسال و دریافت فوری هر مبلغ از بیت‌کوین امکان‌پذیر بوده و هیچ روزی تعطیل نیست.

کارمزد کم

- در حال حاضر پردازش پرداخت وجه با بیت‌کوین، با کارمزدی اندک انجام می‌گیرد. کاربران می‌توانند برای دریافت سریع‌تر تأییدیه‌ی تراکنش خود، کارمزد پرداخت کنند.

ریسک کمتر

– تراکنش‌های بیت‌کوین برگشت‌ناپذیر بوده و حاوی اطلاعات شخصی و یا حساس مشتریان نیست. به همین دلیل، کاربرانش نیازی به پیروی از PCI ندارند.

امنیت

– شبکه بیت‌کوین احتمالاً بزرگ‌ترین پروژه محاسباتی توزیع شده در جهان است. تکنولوژی بیت‌کوین، پروتکل آن و رمزنگاریش، پیشینه‌ی ردیابی امنیتی قوی دارد و در طول زمان نقایص امنیتی در پیاده سازی نرم‌افزارهای مختلف، یافته و برطرف شده است. بیشترین آسیب‌پذیری بیت‌کوین ناشی از خطای کاربر است. پرداخت‌های بیت‌کوینی بدون اینکه اطلاعات شخصی کسی به تراکنش پیوست شده باشد، انجام می‌گیرد. به این ترتیب محفاظت شدیدی در برابر سرقت هویت ایجاد شده است.

معایب بیت‌کوین چیست؟

امکان زیان مالی

– بیت‌کوین فرصت‌های کسب و کار دارد و از همین رو، در برگیرنده‌ی خطر زیان مالی هم هست. همواره احتمال شکست‌های فنی، ارزهای رقیب، مسایل سیاسی و جز آن وجود دارد. بیت‌کوین یک پروژه نرم‌افزاری رایگان بدون هیچگونه مرجعیت مرکزی است. پس هیچ قدرت خریدی تضمین شده‌ای وجود ندارد و نرخ مبادله، آزادانه شناور است. این به حالت ناپایداری خواهد انجامید که در آن صاحبان بیت‌کوین‌ها می‌توانند به طور غیرمنتظره‌ای پول به دست آورده و یا از دست بدهند. فراتر از آن، هیچ تضمینی وجود ندارد که چون بیت‌کوین تا کنون توسعه یافته است، از این پس نیز همچنان به رشد خود ادامه دهد. سرمایه‌گذاری زمانی و پولی روی هر چیزی که به بیت‌کوین وابسته است، نیاز به کارآفرینی دارد. راه‌های گوناگونی برای به دست آوردن پول به وسیله بیت‌کوین هست مانند استخراج، سفته‌بازی و یا راه انداختن کسب و کارهای جدید. تمامی این روش‌ها رقابتی هستند و هیچ تضمینی وجود ندارد که سودآور هم باشند. این به خود فرد بستگی دارد که هزینه‌ها و مخاطراتی را که در این نوع پروژه‌ها هست، به درستی ارزیابی کرده باشد.

گم کردن بیت‌کوین‌ها

- گم کردن بیت‌کوین مانند گم کردن پول واقعی است. اگر کاربری کیف پول خود را گم کند، پول او از گردش خارج می‌شود. بیت‌کوین‌های گمشده، همچنان در زنجیره بلاک باقی می‌مانند، اما برای همیشه به خواب می‌روند؛ چون هیچ کس هیچ راهی ندارد تا کلیدهای محرمانه بیت‌کوین‌های گم شده را پیدا کند.

میزان پذیرش

- بسیاری از مردم هنوز در مورد بیت‌کوین آگاهی ندارند. از این رو، کسب و کارهای کمی بیت‌کوین‌ها را می‌پذیرند.

ناپایداری

- ارزش کلی بیت‌کوین‌های در گردش و تعداد کسب و کارهایی که از بیت‌کوین استفاده می‌کنند، در مقایسه با آنچه که باید باشد، بسیار کم است. بنابراین، رویدادها، معاملات و یا فعالیت‌های تجاری نسبتاً کمی هستند که می‌توانند اثر چشمگیری بر بهای بیت‌کوین داشته باشند.

توسعه نیافته بودن

- نرم‌افزار بیت‌کوین هنوز نسخه بتاست و کمبودهای بسیاری دارد؛ همچنان که کسب و کارهای بیت‌کوینی تحت پوشش بیمه نیستند.

نگرانی‌های قانونی

- هنوز بیشتر دولت‌ها تصمیم خود را در باره‌ی رسمیت استفاده از بیت‌کوین اعلام نکرده‌اند. بعضی از دستگاه‌های قضایی مانند آرژانتین و روسیه، ارزهای خارجی را به شدت محدود کرده‌اند. بعضی دیگر مانند تایلند، صدور گواهینامه را برای صرافی‌های بیت‌کوینی محدود کرده‌اند. بر اساس بعضی قوانین محدود کننده، استفاده از بیت‌کوین همچنان می‌تواند دشوار بماند. اگر چه دولتی که بیت‌کوین را ممنوع می‌کند، از کسب و کارهای داخلی احتمالی و بازارهای مجازی داخلی جلوگیری کرده و این موقعیت‌های اقتصادی را به سوی دیگر کشورها می‌راند. چالش پیش روی قانون‌گذاران، همیشه طراحی راه‌حل‌هایی است که در عین کارآیی، رشد بازارها و کسب و کارهای نوپدید را دچار مشکل نکند. نگرانی‌هایی در این باره ایجاد شده که محرمانه بودن تراکنش‌های بیت‌کوین، می‌تواند موقعیتی برای انجام کارهای غیرقانونی باشد. اگر چه، باید گفت طراحی بیت‌کوین از دامنه گسترده‌ای از جرایم مالی جلوگیری می‌کند. برای نمونه، خلاف پول نقد یا دیگر روش‌های پرداخت، بیت‌کوین همیشه یک سند عمومی از تراکنش بر جای می‌گذارد که می‌تواند به عنوان مدرکی علیه کسب و کارهایی به کار گرفته شود که کلاهبرداری می‌کنند.

مالیات‌های بیت‌کوین

- مشمولیت مالیاتی، شامل حال بیت‌کوین هم می‌شود. قوانین بسیار گوناگونی در بسیاری از دستگاه‌های قضایی وضع شده است که می‌تواند مشمولیت‌هایی مالیاتی را برای دارندگان بیت‌کوین ایجاد کند.